O σύγχρονος ρόλος του Πανεπιστήμιου στην Περιφερειακή Ανάπτυξη

Στην αναζήτηση του ρόλου του Πανεπιστημίου δύο είναι οι κρίσιμες διαστάσεις.

Πρώτον: ο ρόλος του Πανεπιστημίου είναι ακαδημαϊκός. Δηλαδή το Πανεπιστήμιο παράγει νέα γνώση από καθηγητές με τη διαδικασία της έρευνας και νέους επιστήμονες με τη διαδικασία της διδασκαλίας. Με αυτή τη διττή λειτουργία η γνώση είναι σημαντικός πνευματικός πόρος αλλά ταυτόχρονα είναι και κοινωνικός και οικονομικός πόρος μίας χώρας που πρωτίστως διαχέεται- υπό προϋποθέσεις- στην Περιφέρεια που λειτουργεί το Πανεπιστήμιο. Σε μία Περιφέρεια το Πανεπιστήμιο δημιουργεί- με ακαδημαϊκούς όρους- ένα πνευματικό και συνακόλουθα πολιτιστικό απόθεμα το οποίο διαχέεται στον κοινωνικό της ιστό και συντελεί στην ενδυνάμωση του άλλου του ρόλου του Κοινωνικού.

Δεύτερον. Το Πανεπιστήμιο επιτελεί και κοινωνικό ρόλο διότι συμβάλλει στην κοινωνική κινητικότητα και την οικονομική μεγέθυνση μίας περιοχής. Ένα σημαντικό ανθρώπινο δυναμικό με υψηλή επιστημονική καταξίωση έρχεται και εργάζεται  στην Περιφέρεια. Σε μικρό ή μεγάλο- το ευκταίο- βαθμό εντάσσεται στην κοινωνικής και πνευματικής ζωή. Ένας μεγάλος αριθμός νέων ανθρώπων, των φοιτητών μετακινούνται στην Περιφέρεια και πέραν της καταναλωτικής τους συνεισφοράς εντάσσονται στην κοινωνική και πολιτιστική αλλά και πολιτική ζωή της πόλης όπου σπουδάζουν. Επιδρούν θετικά στη ριζοσπαστικοποίηση της τοπικής κοινωνίας και στη συνέχεια γίνονται καλοί αγωγοί αλληλοεπίδρασης με τις τοπικές κοινωνίες από τις οποίες προέρχονται ή στις οποίες θα κατοικήσουν και θα σταδιοδρομήσουν στο μέλλον. Εάν όλα αυτά τα «θεωρητικά» ενισχυθούν από την συμμετοχή της πανεπιστημιακής κοινότητας στην τοπική και περιφερειακή οικονομική, πολιτική και κοινωνική συμμετοχική διαδικασία, μεταφέρουν την γνώση στη προσέγγιση των τοπικών και περιφερειακών προβλημάτων τότε η συνεισφορά του Πανεπιστήμιου στην Περιφερειακή Ανάπτυξη γίνεται πιο χειροπιαστή και ουσιαστική.

Η σχέση Πανεπιστήμιου και Περιφερειακής Ανάπτυξης γίνεται αποδοτικότερη όταν το Πανεπιστήμιο διαμορφώνεται από την ίδρυσή του  σε αντιστοιχία με τις ανάγκες ή με τις προτεραιότητες της περιφερειακής ανάπτυξης. Για να γίνει αυτό χρειάζεται όμως – στο πλαίσιο της ισχύουσας νομικοπολιτικής πραγματικότητας- ο συνολικός σχεδιασμός της χωροθέτησης των Πανεπιστημίων ή έστω οι  από τούδε και στο εξής επιλογές χωροθέτησης να υποστηρίζουν αυτό το κριτήριο.

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω δεν μπορεί παρά να σταθούμε με προβληματισμό και προσοχή στην Πρόταση του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), του αρχαιότερου Πανεπιστήμιου της Χώρας για την δημιουργία ενός Πανεπιστημιακού Συγκροτήματος στον άξονα Χαλκίδα- Θήβα με βάση το ΤΕΙ Χαλκίδας που εδρεύει στα Ψαχνά. Το «Συγκρότημα Ευρίπου», όπως ονομάζεται θα προκύψει από την αντικατάσταση των Σχολών του ΤΕΙ Χαλκίδας από νέες Σχολές και Τμήματα ενταγμένα οργανικά στο ΕΚΠΑ ως εξής:

Α. Στη θέση της Σχολής Διοίκησης και Οικονομίας του ΤΕΙ να ιδρυθεί Τμήμα Ναυτιλιακών Σπουδών και Διαχείρισης Λιμένων, το οποίο θα ανήκει  στη Σχολή Οικονομικών  και Πολιτικών Επιστημών του ΕΚΠΑ.

Β. Στη θέση της Σχολής Τεχνολογικών Εφαρμογών  του ΤΕΙ, να ιδρυθεί Τμήμα Αεροδιαστημικής Τεχνολογίας, το οποίο θα ανήκει στη Σχολής Θετικών Επιστημών  του ΕΚΠΑ που μετονομάζεται σε Σχολή  Θετικών Επιστημών  και Τεχνολογίας.

Γ. Την ίδρυση Τμήματος Ψηφιακών Τεχνών και Κινηματογράφου, το οποίο θα ενταχθεί στη Σχολή Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών .

Δ. Την ίδρυση μιας νέας Σχολής Αγροτικής Ανάπτυξης, Διατροφής και Αειφορίας με δύο Τμήματα, το τμήμα Ολοκληρωμένης Αγροτικής Ανάπτυξης και Διαχείρισης Φυσικών Πόρων και το Τμήμα Διατροφολογίας και Διαιτολογίας.

Συμπληρωματικά, στο πλαίσιο ίδρυσης των νέων Τμημάτων και της νέας Σχολής, το ΕΚΠΑ προτείνει να δημιουργηθούν και να λειτουργήσουν διεπιστημονικά Προγράμματα Σπουδών  σε συνεργασία με άλλα Τμήματα του Πανεπιστημίου και συγκεκριμένα τα Προγράμματα Σπουδών Τεχνολογίας Τροφίμων και Αγροτικών Προϊόντων, Τεχνολογίας Διαχείρισης Ενέργειας, Αποβλήτων, και Κλιματικής Αλλαγής και  Αξιοποίηση Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς.

Στο πλαίσιο ανάπτυξης  του Συγκροτήματος Ευρίπου του ΕΚΠΑ, θα δημιουργηθεί και η Τεχνόπολη Ευρίπου στην περιοχή  Βοιωτίας-Ευβοίας και θα δρομολογηθεί η σταδιακή εγκατάσταση σε αυτή πανεπιστημιακών και γενικότερα Ερευνητικών Μονάδων Καινοτομίας και Πολιτισμού.

Επίσης θα μελετηθεί η σκοπιμότητα και βιωσιμότητα λειτουργίας στη Θήβα των διετών Προγραμμάτων Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης:

α/ Στελεχών  στο Ψηφιακό Μάρκετινγκ και Εμπόριο,

β/ Τεχνικών Τεχνολογίας Τροφίμων και Ποτών

γ/ Τεχνικών Φαρμακευτικών Προϊόντων

δ/ Βοηθών Λογιστών, και,

ε/  Στελεχών Διεθνούς Μάρκετινγκ.

Στον σκληρό πυρήνα της πρόταση του ΕΚΠΑ τίθεται πλέον, πέρα από την ικανοποίηση των ακαδημαϊκών στόχων του Πανεπιστημίου, και η σύνδεσή του με τις προτεραιότητες της περιφερειακής ανάπτυξης και ειδικότερα των τεχνολογικών αναγκών της Βιομηχανίας που χωροθετείται στο τρίγωνο Χαλκίδα Οινόφυτα- Σχηματάρι- Θήβα αλλά και στις ανάγκες της καινοτομικής ανάπτυξης του πρωτογενή τομέα που επίσης μπορεί να ανθίσει στην ευρύτερη περιοχή.

Δεδομένου ότι το προτεινόμενο χρονοδιάγραμμα καθιστά το εγχείρημα επίκαιρο από υπολογίζεται ότι τα νέα Τμήματα θα ξεκινήσουν να λειτουργούν από το ακαδημαϊκό έτος 2019-2020 ενώ μέσα στην επόμενη πενταετία θα έχει προχωρήσει η τελική ολοκλήρωση του Συγκροτήματος Ευρίπου.

H πρόταση αυτή στην παρούσα συγκυρία κινείται ταχύτερα σε παράλληλο δρόμο με το αίτημα για το Πανεπιστήμιο της Στερεάς Ελλάδας και  προφανώς το ξεπερνάει. Χωρίς να υποστείλουν την ενεργή συμμετοχή στο κρίσιμο για την συνοχή της Στερεάς Ελλάδας διακύβευμα της ίδρυσης του Δελφικού Πανεπιστημίου οι φορείς και η κοινωνία της Εύβοιας και της Βοιωτίας δεν πρέπει να μείνουν απαθείς στην πρόταση του ΕΚΠΑ. Η ίδρυση του Συγκροτήματος του Ευρίπου σε συνδυασμό με την ήδη εξαγγελθείσα λειτουργία του Κέντρου των Αγροτικών Σπουδών που ανακοίνωσε η Περιφέρεια Στερεάς σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο βάζουν τον άξονα Εύβοια- Βοιωτία σε νέα δυναμική βάση στον τομέα της Πανεπιστημιακής Υποδομής, της Καινοτομίας και της Περιφερειακής Ανάπτυξης διαμορφώνοντας νέες ισορροπίες στο περιφερειακό γίγνεσθαι της Στερεάς Ελλάδας. Αυτές οι νέες ισορροπίες ίσως καταστούν στο μέλλον σημαντικότερες για την απόκτηση και του Δελφικού Πανεπιστημίου με όρους που ενδυναμώνουν την περιφερειακή συνοχή και τελικά διασώζουν την Στερεά Ελλάδα από την απαξίωση και την αποσύνθεση.

Είναι συνεπώς στο χέρι του πολιτικού προσωπικού της Εύβοιας και κυρίως των Δήμων Χαλκίδας και Μεσσαπίων να χαράξουν με συνέργεια, σύνεση, σχέδιο και αποφασιστικότητα την συνδρομή της τοπικής κοινωνίας στην ευόδωση των προτάσεων και να δράξουν την ευκαιρία που θα  δώσει άλλη προοπτική στον τόπο μας και στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας.

Σήμερα που η ανάδειξη του ρόλου του Πανεπιστημίου στην Περιφερειακή Ανάπτυξη ξανάρχεται στο προσκήνιο είναι η στιγμή που πρέπει να ξανασκεφθούμε με σοβαρότητα και σχέδιο την συμμετοχή της Εύβοιας και διαμέσου της Εύβοιας και της υπόλοιπης Στερεάς Ελλάδας στην χάραξη νέων δρόμων διεκδίκησης υποδομών Καινοτομίας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης, υποδομών παραγωγής πνευματικού αποθέματος και κυρίως να διαδραματίσουμε τον συνθετικό ρόλο που ο γεωστρατηγικός χώρος μας χαρίζει, δηλαδή την αναπτυξιακή γέφυρα μεταξύ της μητροπολιτικής Αττικής και της Κεντρικής Ελλάδας.

Ο ρόλος αυτός όμως διαμορφώνεται και ασκείται με σοβαρή προσέγγιση των προκλήσεων και όχι με ρητορικές μόνο καινοτομίες που μένουν άδειες από περιεχόμενο, μοχλούς υλοποίησης και διακυβέρνηση στόχων. Διαμορφώνεται δηλαδή εντελώς διαφορετικά από τον δρόμο της «γοητευτικής επικοινωνίας» στον οποίο εξάντλησε τις προσδοκίες των πολιτών η ηγεσία της Στερεάς Ελλάδας τα τελευταία χρόνια.