Γιάννης Β. Θεοδώρου: Ο Αγωνιστής, ο Μέντορας, ο Δάσκαλος της Κοινωνικής Οικονομίας.

Δημήτρης Ι. Κατσουλης

Ομιλία στην εκδήλωση Μνήμης του διοργάνωσαν Συνεργαζόμενες ΚΟΙΝΣΕΠ και φίλοι του Γιάννη Θεοδώρου, στις 9.2.2025 στην Χαλκίδα.  

Γιάννης Θεοδώρου, του Βασιλείου και της Παναγιώτας από τον Κρεμαστό Εύβοιας. Γεννήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 1957 και έφυγε στις 19 Αυγούστου 2024.

Ο Γιάννης, ο καλός φίλος, ο ανιδιοτελής αγωνιστής του δημοκρατικού σοσιαλισμού, ο μέντορας και δάσκαλος της Κοινωνικής Οικονομίας. Αισιόδοξος, δοτικός, χαμογελαστός, μετέδιδε το πάθος του για την κοινωνική δικαιοσύνη αλλά πρωτίστως ήταν ο αγωνιστής της ζωής. Μικρός το δέμας αλλά γίγαντας στην ψυχή.

Έφυγε νέος από τον Κρεμαστό, την εποχή που η Ελλάδα αγωνιούσε για την ξαστεριά της Δημοκρατίας και έχοντας στις αποσκευές του την πατρική αγωνιστική παρακαταθήκη μπήκε στον αγώνα της Νεολαίας, πρώτα στον Ρήγα και την Β Πανελλαδική και μετά στο ΠΑΣΟΚ. Νεολαίος στο επαρχιακό γραφείο της Χαλκίδας και αγωνιστής παρών σε όλα τα βήματα που κίνησαν τον τροχό της ιστορίας.

Ο Γιάννης ήταν ένα στέλεχος του ΠΑΣΟΚ που έγραψε την δική του ιστορία με ήθος, αγωνιστικότητα, καθαρή ιδεολογική τοποθέτηση αλλά και συγκατάβαση. Έχοντας μία ζωή σταθερή προσήλωση στον Δημοκρατικό Σοσιαλισμό παρακολούθησε, παλαιότερα τον αείμνηστο Γεράσιμο Αρσένη,  και στην συνέχεια με συνέπεια τα βήματα του Γιώργου Παπανδρέου και τον τίμησε αναλαμβάνοντας υπεύθυνος της προεκλογικής του εκστρατείας το 2021 στην Εύβοια. Μετά εκείνο το αποτέλεσμα και έως τον θάνατό του έγινε παράδειγμα ενωτικής συμπεριφοράς, συγκατάβασης και πολιτικού ήθους.

Με γόνιμη επιστημονική διαδρομή στο πάλαι ποτέ ΤΕΙ της Χαλκίδας έως και την συνταξιοδότησή του. Ως καθηγητής εφαρμογών και διδάσκων του Ν. 4186/2013.

1986-2019 Εκπαιδευτής Ενηλίκων σε Δημόσια και Ιδιωτικά ΙΕΚ

1997-2001 Αναπληρωτής Διευθυντής του Δημοσίου ΙΕΚ Χαλκίδας.

Ο Γιάννης Θεοδώρου έκανε πράξη την αρχή ότι η νιότη του πνεύματος και της ψυχής μπορεί να είναι ζωντανή και μετά την συνταξιοδότηση. Ξεκίνησε έτσι το δημιουργικό και πολυσχιδές ταξίδι στην Κοινωνική Οικονομία, έκανε μεταπτυχιακό στο γνωστικό της αντικείμενο γιατί πίστευε στην αέναη συμβολή της γνώσης στην πραγμάτωση κάθε κοινωνικού και πολιτικού οράματος. Έγινε και σήμερα όλοι τον αναγνωρίζουν ως τον γκουρού της Κοινωνικής Οικονομίας, τον άνθρωπο που υπηρέτησε τον θεσμό στην πράξη με επιστημονική και πολιτική κατάρτιση. Ήταν μέντορας, δάσκαλος και επίμονος εργάτης. Έκτισε ένα μεγάλο μέρος ίσως το υγιέστερο και δυναμικότερο του οικοσυστήματος της Κοινωνικής Οικονομίας στην Ελλάδα και πρωτίστως στην Στερεά Ελλάδα με την ίδρυση της Ένωσης Φορέων της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας Στερεάς Ελλάδας ΣΤΕΡΕΑ ΔΕΣΜΟΣ, για την ίδρυση της οποίας μου έκανε την τιμή να μου αναθέσει την νομική διαδικασία και έτσι με μύησε εν συνεχεία στο επιχειρησιακό και θεσμικό διακύβευμα αυτού του σημαντικού κοινωνικού και πολιτικού εγχειρήματος.

Η συνάντησή μας εξελίχθηκε σε στενή φιλία και πολύτιμη συνεργασία από την συμμετοχή μας στην ίδρυση της  ΚΟΙΝΣΕΠ Evia Island και δυνάμωσε κυρίως μετά την πρώτη συμμετοχή μας στην παράταξη ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΑΣ Η ΣΤΕΡΕΑ το 2019 με την ηγεσία της Κατερίνας Μπατζελή. Τότε, δεν αλωνίσαμε απλώς την Εύβοια ως υποψήφιοι Περιφερειακοί Σύμβουλοι αλλά κυρίως, αναζητούσαμε τις βάσεις μίας προοδευτικής πολιτικής για την Αλλαγή στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας με την δική του συνεισφορά καθοριστική στο όραμα μίας κοινωνική συνεκτικής και δίκαιης Περιφέρειας. Μόνιμη αγωνία μας η ανάκτηση της πολιτικής αυτονομίας του ΠΑΣΟΚ στην Στερεά Ελλάδα.

 Αναζήτηση που δεν σταμάτησε μετά το πέρας των εκλογών και την μη εκλογή μας αλλά συνεχίστηκε σε όλη τη διάρκεια της περιόδου αυτής έως το 2023 καθώς δεν πάψαμε ποτέ να συζητάμε και να αναζητούμε τους άξονες αυτής της πολιτικής παρέμβασης.

Η συμμετοχή του στην παράταξη και στο ψηφοδέλτιο και στο δυσκολότερο 2023,  όταν η παράταξη με πολύ αγωνία κατέβηκε κόντρα σε πιέσεις και προβλέψεις στις Περιφερειακές Εκλογές με την ηγεσία του Λουκά Αποστολίδη υπήρξε καθοριστική  για το κύρος της. Τα πράγματα δεν πήγαν καλά, πήραμε στην Εύβοια την μία από τις δύο έδρες, Ο Γιάννης πήγε στην τρίτη θέση και αναδείχθηκε δεύτερος επιλαχών περιφερειακός σύμβουλος.

Αμέσως μετά είχαμε συζητήσει για το πως θα κάνουμε ισχυρότερη και ουσιαστικότερη την στήριξή στο έργο έστω με αυτή την ισχνή αντιπροσώπευση. Η απογοήτευση για άλλη μία φορά δεν φαινόταν ότι  θα νικήσει. Η εγγενής αισιοδοξία του έδειχνε ότι είχαμε πολλά να σχεδιάσουμε και να κάνουμε.

Αλλιώς όμως τα φέρνει η μοίρα. Οι μήνες που πέρασαν μας έφεραν μπροστά σε περιπέτειες ζωής που για τον Γιάννη είχαν το γρήγορο και τελικά απροσδόκητο φευγιό του.

Ο Γιάννης Θεοδώρου ως πρόεδρος της Ένωσης Φορέων Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας Στερεάς Ελλάδας μετείχε  έως τον αδόκητο θάνατό του στην Επιτροπή Παρακολούθησης του ΕΣΠΑ της Στερεάς και είδε κατάματα την υφαρπαγή των πόρων  που ενώ έπρεπε να πάνε στην Κοινωνική Οικονομία όπως όριζαν οι κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης πήγαν αλλού. Θυμάμαι την αντίδρασή του γιαυτή την αδικία, τον θυμό του, την μαχητικότητά του αλλά τέλος και την καλοσύνη του να διαβουλεύεται και να προσπαθεί να τους πείσει να μην επαναλάβουν στο μέλλον αυτή την αδικία.

Tότε στις 10 Ιουνίου 2022 έγραφε στο facebook

“Για τους «φίλους» και μη που με συμβουλεύουν να μείνω φρόνιμος και να μην «ενοχλώ» τους «ισχυρούς» (?), τους αντιπροτείνω και τους παραπέμπω στη φράση του Λουντέμη: «Αν ήρθες σ’ αυτόν τον κόσμο να μετρήσεις τα χρόνια σου και να ζήσεις μια φρόνιμη ζωή, δεν έχεις να φοβηθείς τίποτε. Τους φρόνιμους δεν τους πειράζει κανείς. Μα αν είναι να χαθεί ο κόσμος, θα χαθεί από τους φρόνιμους γιατί αυτοί κάνουν τους ισχυρούς ισχυρότερους».

Ο αγώνας του αυτός παραμένει ως παρακαταθήκη και θα κάνουμε τα αδύνατα δυνατά για να δικαιωθούν οι αγώνες του και να γίνει επιτέλους η Κοινωνική Οικονομία αντικείμενο της περιφερειακής πολιτικής στην Στερεά.

Ένα κεφάλαιο, ίσως όχι τόσο γνωστό, είναι η συμμετοχή του Γιάννη Θεοδώρου ως Προέδρου της Ένωσης αλλά κυρίως ως ειδήμονα και μέντορα της κοινωνικής οικονομίας στην ιστορία της ανασυγκρότησης της Βόρειας Εύβοιας μέσα από την συνεργασία του με τον Σταύρο Μπένο στο εγχείρημα αυτό. Πολιτικά και ιδεολογικά αντίθετος με αυτή την επικοινωνιακή φούσκα της Ανασυγκρότησης, χωρίς ποτέ να κρύψει τις απόψεις του, κατάθεσε προτάσεις και ενθάρρυνε πρωτοβουλίες με επίκεντρο την αναγέννηση της κοινωνίας της Βόρειας Εύβοιας. Οι προτάσεις αυτές εξακολουθούν έως σήμερα να παραμένουν «απείρακτες» αλλά όλο και περισσότερο επίκαιρες και ζωντανές.

Με επιστολή του στον Σταύρο Μπένο στις 6.9.2021 ο Γιάννης Θεοδώρου προτείνει εκ μέρους της Ένωσης μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα:

1.               Δημιουργία «δασικών Κοιν.Σ.Επ.» σε κάθε γεωγραφική κοινότητα (κατά το πρότυπο του Aspromonte), υπό την εποπτεία των Δασαρχείων. Ο δασικός πλούτος, αποτελούσε, αποτελεί, αλλά και θα αποτελέσει και στο μέλλον το κυρίαρχο οικονομικό στοιχείο στην περιοχή, που πρέπει να παραμένει και αναδιανέμεται σε αυτήν και όχι σε ευκαιριακούς εργολάβους. Χαρακτηριστικό άλλωστε στοιχείο διαφοροποίησης των κοινωνικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων από τις συμβατικές, είναι ότι οι πρώτες δεν στοχεύουν στη μεγιστοποίηση του οικονομικού οφέλους, αλλά του κοινωνικού και το μεγαλύτερο μέρος των πλεονασμάτων (κερδών) διατίθεται στη με γεωμετρική πρόοδο δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και στη διεύρυνση των εργασιών τους. Η εξειδικευμένη αυτή πρότασή μας, στοχεύει στη σταδιακή δόμηση ενός αυτοσυντηρούμενου και παραγωγικού μοντέλου με δημιουργία αντιπυρικών ζωνών, προμήθεια συστημάτων αυτόματης ανίχνευσης πυρκαγιών, οργάνωσης ομάδων άμεσης επέμβασης, συγκρότησης και εκπαίδευσης ομάδων εθελοντών και κοινωνικών δράσεων υπέρ της τοπικής κοινωνίας.

2.               Άμεση χρηματοδότηση με κεφάλαια «σποράς» για την εκκίνηση κοινωνικής επιχειρηματικότητας από πόρους του ΠΕΠ Στερεάς Ελλάδας (Επενδυτική Προτεραιότητα 9v), ή μέσω ειδικού χρηματοδοτικού σχεδίου της Περιφέρειας, ειδικά για τη Β. Εύβοια.

3.               Διευκόλυνση πρόσβασης ανέργων σε δράσεις κοινωνικής επιχειρηματικότητας, με τη μεταφορά τεχνογνωσίας και καλών πρακτικών από την Ελλάδα και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, γεγονός που θα επηρεάσει θετικά και άλλα πεδία της δημιουργικής οικονομίας και έξυπνης εξειδίκευσης (αγροδιατροφική αλυσίδα, πολιτισμό, εναλλακτικό τουρισμό,  κ.α.).

4.               Άμεση ενεργοποίηση σύναψης Δημόσιων Συμβάσεων Κοινωνικής Αναφοράς από τους ΟΤΑ, κατ’ αποκλειστικότητα με Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης για την παροχή κοινωνικών, υγειονομικών και άλλων υπηρεσιών (εφαρμογή του ν.4412/16, άρθρα 20 και 107-110 και της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ).

5.               Σύναψη προγραμματικών συμβάσεων με αντισυμβαλλόμενους τους Ο.Τ.Α. και Φορείς Κ.Αλ.Ο., για τη μελέτη και εκτέλεση έργων και προγραμμάτων κοινωνικής ωφέλειας (ν.4430/2016, άρθρο 6).

6.               Σύσταση, με πρωτοβουλία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και της κοινωνίας των πολιτών, κερδοσκοπικών και μη κερδοσκοπικών ενεργειακών κοινοτήτων (ν.4513/2018), μέσω εγχειρημάτων της κοινωνικής οικονομίας. 

7.               Ένταξη της περιοχής στο Ευρωπαϊκό Σχέδιο Δράσης για την Κοινωνική Οικονομία, με στόχο να αποτελέσει πρότυπο μοντέλο δημιουργίας περισσότερων πληθυντικών οικονομιών για βιώσιμες, ισότιμες και δίκαιες κοινωνίες.»

 

Από τις προτάσεις καμία έως σήμερα δεν έχει υλοποιηθεί και πολύ περισσότερο δεν έχει υιοθετηθεί. Παραμένουν όμως ζωντανές και δείχνουν μεταξύ άλλων και τον δρόμο επί του πεδίου.

Ο Γιάννης δεν ήταν μέντορας των ΚΟΙΝΣΕΠ επί του Γραφείου  για ένα οικοσύστημα αριθμών και προσδοκιών επιχορηγήσεων που σημαίνει υποθηκευμένο και εξαρτημένο οικοσύστημα αλλά ήταν εμπνευστής ενός οικοσυστήματος ζωντανού, δημιουργικού και κυρίως αναπτυξιακού με επίκεντρο την τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη. Η πρόταση αυτή είναι πρωτίστως στρατηγική και γιαυτό πρέπει να παραμένει στο τραπέζι όταν οι άλλες προσδοκίες εξακολουθούν να παραμένουν υποσχέσεις χωρίς αποτέλεσμα για την καταστραμμένη Βόρεια Εύβοια. Η συστάδα των προτάσεων που εμπνεύστηκε ο Γιάννης είναι επίκαιρη γιατί δείχνει τον δρόμο της ανασυγκρότησης με τις δυνάμεις της ίδιας της τοπικής κοινωνίας, δείχνει έναν δρόμο χωρίς «μάγους», πολιτικαντικάτηδες, και χειροκροτητές  μίας ανάλγητης πολιτείας.

Τέλος, αξίζει να διαβάσουμε από ένα άρθρο του Γιάννη Θεοδώρου που αναρτήθηκε  στο ιστολόγιο ΕΥΒΟΙΑ 2030 στις 9.4.2019  με τίτλο: «Ανακαλύπτει» η Εύβοια την Κοινωνική (Αλληλέγγυα) Οικονομία; Που συμπυκνώνει την αντίληψη του Γιάννη Θεοδώρου για την σημασία και την αποστολή της Κοινωνικής Οικονομίας σε σχέση με την τοπική ανάπτυξη

 Έγραφε ο Γιάννης: «Σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο έχει αποδειχτεί άλλωστε, ότι οι κοινωνικές επιχειρήσεις και συνεταιρισμοί, είχαν θετική συνεισφορά στην κάλυψη υπαρκτών αναγκών της κοινωνίας, λόγω της ανθεκτικότητάς τους στις εκάστοτε οικονομικές και κοινωνικές κρίσεις, όταν οι ανάγκες της κοινωνίας ως συνόλου αυξάνονται (βλ. πανδημίες, όπως COVID-19, οικονομικές κρίσεις, φυσικές καταστροφές, κ.α.), ακριβώς επειδή δεν επιδιώκουν μεγιστοποίηση οικονομικού οφέλους, αλλά προωθούν πρωτίστως το κοινωνικό και περιβαλλοντικό.

Οι φορείς της Κ.Α.Ο., αν και έχουν συνεταιριστική μορφή, δεν λειτουργούν όπως αντίστοιχοι του παρελθόντος, αλλά με την αρχή 1 άτομο= 1 ψήφος και δεν ταυτίζονται και δεν αποτελούν Μ.Κ.Ο. (ούτε βέβαια μόδα), αφού η βιωσιμότητά τους εξαρτάται από επιχειρηματικές - οικονομικές δραστηριότητες και όχι από επιχορηγήσεις. Οι όποιες επιχορηγήσεις από κοινοτικούς πόρους αποτελούν «κεφάλαια σποράς» για την εκκίνησή τους. Είναι επιχειρήσεις με οικονομική δραστηριότητα (σε πρωτογενή τομέα – μεταποίηση – υπηρεσίες) και λόγω της φύσης τους και του γεγονότος ότι αποτελούν επιχειρήσεις έντασης εργασίας και όχι κεφαλαίου, μπορεί αποδεδειγμένα να έχει θετικό οικονομικό και κοινωνικό πρόσημο και αντίκτυπο. Να παράξουν δηλαδή τοπικά πλούτο, να συμβάλλουν στην αειφόρο βιώσιμη ανάπτυξη, να προστατεύσουν το περιβάλλον και τα κοινά αγαθά, να δημιουργήσουν γεωμετρικά θέσεις εργασίας, να αξιοποιήσουν ανεκμετάλλευτα τοπικά «κοιτάσματα» για επιχειρείν, να δώσουν διέξοδο στην άσκηση επιχειρηματικότητας από περιθωριοποιημένες ομάδες, να αμβλύνουν κοινωνικές ανισότητες και να περιορίσουν φαινόμενα κοινωνικού αποκλεισμού. Με άλλα λόγια δεν στοχεύουν μόνο σε ποσοτικούς, αλλά και σε ποιοτικούς δείκτες ευημερίας βασισμένης – πέραν της οικονομικής - και σε άλλες διαστάσεις: Κοινωνική και περιβαλλοντική…».

Και συνεχίζει για την Εύβοια και την Στερεά: «Με μια εναλλακτική πρόταση που θα βασίζεται στην αειφορία και αξιοποίηση, συνετά και συνεργατικά, του συνολικού ανάγλυφού της, όπως για παράδειγμα: Τον εναλλακτικό-θεματικό τουρισμό (θρησκευτικό, πολιτιστικό, γαστρονομικό, αγροτουρισμό, οικοτουρισμό, περιπατητικό, συνεδριακό, αθλητικό, πολιτιστικό, οινικό, περιπέτειας). Το τοπικό υλικό και άϋλο πολιτιστικό και φυσικό απόθεμα και τη τοπική γαστρονομία με στόχο τη διεύρυνση της τουριστικής περιόδου. Τις εναλλακτικές καλλιέργειες, τη παραγωγή– μεταποίηση - συσκευασία - προώθηση τοπικών παραδοσιακών ή/ και βιολογικών προϊόντων (αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά, αφεψήματα, κ.α.), Την κοινοτικά υποστηριζόμενη γεωργία, την ανάδειξη και κατοχύρωση ποιοτικών σημάτων για τα τοπικά προϊόντα, το δίκαιο και αλληλέγγυο εμπόριο, τη συνέργεια/ δικτύωση όλων των Ευβοϊκών επιχειρήσεων (κοινωνικών και συμβατικών), την άμβλυνση και «θεραπεία» των κοινωνικών ανισοτήτων, κ.α.

Για όσους προβληματίζονται να επιχειρήσουν ή επιχειρούν κοινωνικά στην Εύβοια και γενικά στη Στερεά Ελλάδα των πολύμορφων συγκριτικών πλεονεκτημάτων, αλλά και των μεγάλων κοινωνικοοικονομικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων, παραθέτω ενισχυτικά την άποψη του Βραζιλιάνου φιλόσοφου και θεωρητικού της Κ.Α.Ο. Euclides André Mance: «Αν για μερικούς είναι μόνο μια ουτοπία, ένας συνεχώς απομακρυνόμενος ορίζοντας ελπίδας, για εκατομμύρια άλλους η αλληλέγγυα οικονομία είναι ένας τρόπος δουλειάς, παραγωγής, εμπορευματοποίησης, κατανάλωσης και ανταλλαγής αξιών. Είναι ένας τρόπος ικανοποίησης ατομικών και προσωπικών αναγκών που αποσκοπεί στην ευημερία όλων….». (ο André Mance προσθέτει: Είναι η υλική βάση της επανάστασης των δικτύων.»

Αυτός ήταν ο φίλος,  αλλά και δάσκαλος στην Κοινωνική Οικονομία Γιάννης Θεοδώρου. Εμένα προσωπικά αλλά και πολλούς άλλους εργάτες της Κοινωνικής Οικονομίας στην Στερεά Ελλάδα, όπως οι φορείς που διοργανώνουν αυτή την εκδήλωση μνήμης, μας ενέπνευσε και μας άνοιξε ορίζοντες συλλογικής κοινωνικής δράσης. Για τον Γιάννη η Κοινωνική Οικονομία δεν ήταν ούτε «χόμπυ», ούτε επάγγελμα, ούτε πεδίο συναλλαγής με τους «βαουτσεράκηδες» πολιτικούς, όπως τους αποκαλούσε, ήταν γνήσιος εθελοντισμός για να αποκτήσουν συμπολίτες και συλλογικές εκφράσεις των τοπικών κοινωνιών εργαλεία αυτοπροσδιορισμού και οικονομικής δραστηριότητας με «θεό» την κοινωνική προσφορά και την απασχόληση, την βελτίωση του εισοδήματος αλλά όχι το κέρδος και τα συσσίτια σε  κάθε λογής και επιπέδου (κρατικά, περιφερειακά ή δημοτικά) δημόσια πρυτανεία»