Το εκλογικό σύστημα των Αυτοδιοικητικών Εκλογών του 2023

 

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΔΡΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ 2019 ΣΤΟΝ ΔΗΜΟ ΧΑΛΚΙΔΕΩΝ  ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Του Δημήτρη Ι. Κατσούλη

Οι αυτοδιοικητικές εκλογές του 2023 θα διεξαχθούν σε ένα διαφορετικό θεσμικό τοπίο, εκείνο που διαμόρφωσε ο Ν.4804/2021 ο οποίος κατέστρωσε νέο εκλογικό σύστημα ή κατά κυριολεξία επανέφερε το πλειοψηφικό σύστημα που ίσχυσε το 2006 «πειραγμένο» ως προς το ποσοστό εκλογής του Δημάρχου και του Περιφερειάρχη, δηλαδή ορίζει ότι Δήμαρχος ή Περιφερειάρχης εκλέγεται ο υποψήφιος του συνδυασμού που πρώτευσε  υπό την προϋπόθεση ότι έλαβε το 43%+1 των εγκύρων ψηφοδελτίων. Έτσι το όριο της εκλογής στον πρώτο γύρο υποχώρησε από το 50%+1 στο 43%+1 (το 2006 ήταν 42%+1). Σε διαφορετική περίπτωση διεξάγεται επαναληπτική εκλογή μεταξύ των δύο πρώτων συνδυασμών.

Εισάγεται για πρώτη φορά το όριο του  ποσοστού 3% των εγκύρων ψηφοδελτίων για να μετέχει ο συνδυασμός στην κατανομή των εδρών. Συνεπώς συνδυασμοί που έλαβαν ποσοστό εγκύρων ψηφοδελτίων μικρότερο του 3% μένουν έξω από το συμβούλιο.

Ο συνδυασμός του Δημάρχου ή του Περιφερειάρχη λαμβάνει εκ του νόμου τα 3/5 των εδρών και οι επιλαχόντες συνδυασμοί που έχουν υπερβεί από 3% και άνω λαμβάνουν αναλογικά τα 2/5 των εδρών.

Αλλάζει με τον Ν.4804/2021 η μέθοδος κατανομής των εδρών σε σχέση με το παλιό και επαναφερόμενο σύστημα. Με  την παλιά μέθοδο ένας αριθμός  των εδρών μοιραζόταν αναλογικά σε όλους του συνδυασμούς με βάση τα αποτελέσματα των πρώτων εκλογών. Τις υπόλοιπες έδρες καταλάμβανε ο νικητής του δεύτερου γύρου για να συμπληρώσει τον αριθμό των 3/5 και εάν περίσσευαν αδιάθετες αυτές τις έπαιρνε ο ηττημένος του δεύτερου γύρου.

Με το Ν.4804/2021 η μέθοδος απλοποιείται. Εξάλλου το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. 3/5 στον Δήμαρχο ή Περιφερειάρχη και τα λοιπά στους επιλαχόντες. Με την ισχύουσα μέθοδο εάν υπάρξει δεύτερος γύρος η κατανομή των εδρών οριστικοποιείται μετά την εκλογή του Δημάρχου ή του Περιφερειάρχη ενώ διαφορετικά οριστικοποιείται στον μοναδικό γύρο. Και στις δύο περιπτώσεις οι επιλαχόντες συνδυασμοί λαμβάνουν τις έδρες που τους αναλογούν με βάση τα έγκυρα ψηφοδέλτιά τους στον πρώτο γύρο. Μόνο που η αναλογική περιορίζεται στην κατανομή των εδρών μεταξύ των επιλαχόντων, δηλαδή στα 2/5 των εδρών.

Μετά την κατανομή των εδρών στους συνδυασμούς οι έδρες κάθε συνδυασμού κατανέμονται στις εκλογικές περιφέρειες (δημοτικές ή περιφερειακές ενότητες).

Ο Ν. 4804/2021 περιορίζει επίσης τον αριθμό των μελών των Συμβουλίων. Για παράδειγμα ο Δήμος Χαλκιδέων θα έχει μόνο 39 Δημοτικούς Συμβούλους από 45 που είχε έως τώρα και η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας θα έχει 45 Περιφερειακούς Συμβούλους από 51 που είχε έως τώρα.  Ταυτόχρονα όμως όλοι οι συνδυασμοί μπορούν να έχουν ελάχιστο αριθμό Υποψηφίων Συμβούλων τον αριθμό των μελών του Συμβουλίου και μέγιστο αριθμό έως 150% επιπλέον. Δηλαδή στο παράδειγμά μας στον Δήμο Χαλκιδέων από 39 έως 98 υποψηφίους συμβούλους. Αντίστοιχα ισχύουν και για τις Κοινότητες. Στην Περιφέρεια ο συνδυασμός μπορεί να έχει από 45 έως 113 υποψηφίους περιφερειακούς συμβούλους. Οι αντίστοιχοι ελάχιστοι και μέγιστοι αριθμοί έως τώρα ήταν  45 έως 68 και 51 έως 77. 

Επίσης στους Δήμους που έχουν Κοινότητες ο κάθε συνδυασμός υποχρεωτικά πρέπει να έχει συνδυασμούς τουλάχιστον στο 60% των Κοινοτήτων (με υπό ψήφιση τροποποίηση, αρχικά ήταν 80%). Οι συνδυασμοί αυτοί πρέπει να έχουν τουλάχιστον ίσο αριθμό υποψηφίων με τον αριθμό των εδρών του Συμβουλίου της Κοινότητας. Συνεπώς ο ελάχιστος αριθμός υποψηφίων για να συμμετάσχει ένας συνδυασμός στις Δημοτικές εκλογές είναι ο αριθμός των εδρών του Δημοτικού Συμβουλίου συν τον αριθμό των εδρών των Συμβουλίων Κοινότητας και τουλάχιστον για το 60% των Κοινοτήτων.

Η επιλογή του νομοθέτη όπως περιγράφεται συνοπτικά παραπάνω συμπυκνώνεται στο εξής: Ο αριθμός των υποψηφίων είναι πολύ μεγάλος αλλά εκείνοι που θα εκλεγούν είναι λιγότεροι και γιατί μειώθηκε ο αριθμός των εδρών και γιατί μόνο τα δύο πέμπτα των εδρών κατανέμονται στους επιλαχόντες συνδυασμούς. Στους συνδυασμούς που δεν θα είναι επιτυχόντες μπορεί να διεκδικούν για παράδειγμα οι 48 υποψήφιοι περιφερειακοί σύμβουλοι μία μόνο έδρα.

Οι επιλογές του νομοθέτη του Ν. 4804/2021 έχουν σαφή στόχο να ενισχύουν την πολιτική δύναμη του Δήμαρχου και του Περιφερειάρχη σε βάρος της δημοκρατικής αντιπροσώπευσης. Η ενίσχυση του Δημάρχου ή του Περιφερειάρχη επιτυγχάνεται και προεκλογικά με την δυνατότητα που τους παρέχει ο νόμος να συγκεντρώσουν υπερβολικά μεγάλο αριθμό υποψηφίων χωρίς αυτό να οδηγεί στην επαύξηση της αντιπροσωπευτικότητας αλλά μόνο στον πολιτικό ανταγωνισμό των υποψηφίων και στην σπατάλη του πολιτικού χρήματος. Είναι εντέλει επιλογές ενίσχυσης του συγκεντρωτισμού στο σύστημα διακυβέρνησης των ΟΤΑ και υποβάθμισης της δημοκρατικής αρχής.

Εν κατακλείδι, το εκλογικό σύστημα του Ν.4555/2018, η απλή αναλογική επέτρεπε την ανάπτυξη πολλών συνδυασμών οι οποίοι εάν δεν προσδοκούσαν την νίκη προσδοκούσαν τουλάχιστον την εκπροσώπησή τους στο Συμβούλιο και εν συνεχεία την ενδεχόμενη συμμετοχή τους στη διοικούσα πλειοψηφία. Με το εκλογικό σύστημα του Ν.4804/2021 αυτή η προσδοκία είναι μάταια. Στην διοίκηση συμμετέχει μόνο ο επιτυχών συνδυασμός. Οι άλλοι μοιράζονται μικρό αριθμό εδρών, συνεπώς είναι βέβαιο ότι θα υποεκπροσωπηθούν. Η εκλογή του Δημάρχου ή του Περιφερειάρχη με 43%+1 θα στερήσει ενδεχομένως και τη ευκαιρία διαπραγμάτευσης για τον δεύτερο γύρο. Η συγκρότηση συνδυασμού με αξιώσεις διεκδίκησης της νίκης προϋποθέτει μεγάλο αριθμό υποψηφίων και κάλυψη του 60% των κοινοτήτων. Ένας λειψός συνδυασμός δεν έχει καμία τύχη.

Επεξεργαστήκαμε με βάση τα αποτελέσματα των εκλογών του 2019 στο Δήμο Χαλκιδέων και στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας την προσομοίωση τους με την εφαρμογή του Ν.4804/2021 σε δύο εναλλακτικά σενάρια κάθε ένα για επικράτησης ενός εκ των δύο μονομάχων του δεύτερου γύρου.

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ   - ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 

ΣΕΝΑΡΙΟ Α΄ΕΚΛΟΓΗ ΦΑΝΗ ΣΠΑΝΟΥ

ΣΕΝΑΡΙΟ Β΄ΕΚΛΟΓΗ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΓΚΛΕΤΣΟΥ

ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ- ΔΗΜΟΣ ΧΑΛΚΙΔΕΩΝ

ΣΕΝΑΡΙΟ Α΄ΕΚΛΟΓΗ ΕΛΕΝΑΣ ΒΑΚΑ

ΣΕΝΑΡΙΟ Β΄ΕΚΛΟΓΗ ΧΡΗΣΤΟΥ ΠΑΓΩΝΗ

Ένα κρίσιμο πολιτικό συμπέρασμα προκύπτει: Η πολυδιάσπαση των τοπικών πολιτικών δυνάμεων δεν ευνοείται από το εκλογικό σύστημα που θα ισχύσει στις προσεχείς αυτοδιοικητικές εκλογές. Συνεπώς οι πολιτικές δυνάμεις σε κάθε περίπτωση πρέπει να επιδιώξουν την συνοχή τους έτσι ώστε να κερδίσουν περισσότερες έδρες. Το μέγα ζητούμενο όμως είναι η επικράτηση και η εκλογή του Δημάρχου ή του Περιφερειάρχη. Όποιος εκλέγεται κατακτά την υπέρ-πλειοψηφία ενώ αντιθέτως οι επιλαχόντες συνδυασμοί μοιράζονται τα 2/5 των εδρών. Ως εκ τούτου η εκ των προτέρων συνεργασία των πολιτικών δυνάμεων που έχουν μεταξύ τους προγραμματική σύγκλιση ενδείκνυται και πρέπει να επιδιώκεται με τρόπο μεθοδικό και συντεταγμένο.

Αντίθετα, δεν ενδείκνυται η πολυδιάσπαση και απαξίωση των πολιτικών δυνάμεων, ιδίως στις Περιφερειακές Εκλογές αλλά και στις Δημοτικές, ιδίως σε μεγάλους Δήμους, πράγμα που συμβαίνει όταν  τα αυτοδιοικητικά τους στελέχη επιλέγουν ατομικές πορείες κατά κανόνα ορμώμενα από προσωπική πολιτική ιδιοτέλεια και αγνοούν ή υποτιμούν την συνοχή της πολιτικής οργάνωσης  στην οποία υποτίθεται ότι ανήκουν ιδεολογικοπολιτικά. Η συμμετοχή εξάλλου στην Αυτοδιοίκηση για μεν τον πρώτο βαθμό είναι επιλογή προγραμματικής δέσμευσης για την διοίκηση των ζητημάτων της Πόλης και για τον αναπτυξιακό της προσανατολισμό, επιλογή που έχει αναπόφευκτα πολιτική αναφορά και δεν είναι απλώς « ενασχόληση με τα κοινά» ή βήμα κοινωνικής καταξίωσης των αιρετών, για δε τον δεύτερο βαθμό, την Περιφέρεια, είναι επιλογή αντιπροσώπευσης για την άσκηση των δημοσίων πολιτικών περιφερειακής ανάπτυξης οι οποίες τροχοδρομούνται κατ εξοχήν από τις εθνικές και ευρωπαϊκές δημόσιες πολιτικές και συνεπώς αποτελούν διακύβευμα των πολιτικών δυνάμεων όπως αυτές αρθρώνονται σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Όταν οι περιφερειακές εκλογές αντιμετωπίζονται ως πεδίο παρεϊστικών λόμπυ αιρετών τοπικού βεληνεκούς υποβαθμίζεται η Περιφέρεια και δεν είναι ικανή να ανταποκριθεί στον ρόλο της στο εθνικό και ευρωπαϊκό θεσμικό πεδίο.