Περιφέρειες, Δημοκρατικός Προγραμματισμός και Ισχυρές δημοκρατικές Ηγεσίες.

 Του Δημήτρη Ι. Κατσούλη

Οι Περιφέρειες συμπληρώνουν δέκα τρία χρόνια λειτουργίας και η θέση τους διαρκώς περιθωριοποιείται και μετατρέπεται σε υποχείριο της Κεντρικής Κυβέρνησης. Άλλωστε ο Κυριάκος Μητσοτάκης πρόσφατα  διακήρυξε ότι «είναι σημαντικό να έχουμε περιφερειάρχες που ενστερνίζονται το όραμα μας για τον τόπο». Η πρωθυπουργική ρήση είναι ασφαλώς έκφραση της αλαζονείας του μονοπολικού πολιτικού καθεστώτος, όπως διαμορφώθηκε μετά τις  πρόσφατες βουλευτικές εκλογές, αλλά αντιστρατεύεται επίσης το ευρωπαϊκό κεκτημένο της αυτοδιοίκησης που επιτάσσει την συνέργεια του κεντρικού κράτους, των πόλεων και Περιφερειών  με όρους επικουρικότητας και συνεργασίας και όχι την ιδεολογικοπολιτική υποταγή των ηγεσιών των Περιφερειών και των Δήμων στο κυβερνητικό κόμμα, είτε αυτό επιτυγχάνεται με την κατασκευή του εκλογικού συστήματος των αυτοδιοικητικών εκλογών είτε με την χειραγώγηση διαμέσου της απειλής μη πρόσβασης στους πόρους που διανέμει το κεντρικό κράτος.

Χθες έθεσε με άρθρο του το μείζον διακύβευμα των Περιφερειακών Εκλογών ο Υποψήφιος Περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδας Λουκάς Αποστολίδης (http://tetradioaftodioikisis.blogspot.com/2023/08/blog-post.html ). Η επανάκτηση της εγκαταλειμμένης  αρχής διακυβέρνησης του Δημοκρατικού Προγραμματισμού ως βασικής αρχής της πολυεπίπεδης δημοκρατικής διακυβέρνησης συνιστά την προϋπόθεση για να αποκτήσουν οι θεσμοί της Αυτοδιοίκησης και εν προκειμένω οι Περιφέρειες την θέση που πρέπει να έχουν, κατά αντιστοιχία με το ευρωπαϊκό αυτοδιοικητικό κατεστημένο.

Η ανάδειξη του στόχου του Δημοκρατικού Προγραμματισμού δεν συντελείται μόνο ή κυρίως με την κατάστρωση του θεσμικού πλαισίου αλλά με την ανάληψη πρωτοβουλιών από δημοκρατικές Περιφερειακές Αρχές να εφαρμόσουν διαδικασίες δημοκρατικού προγραμματισμού στον δικό τους περιφερειακό  προγραμματισμό με την διαμόρφωση κατάλληλων δομών συνεργασίας με τους Δήμους και τους κοινωνικούς παραγωγικούς φορείς της Περιφέρειας. Αυτές είναι οι Περιφερειακές Αρχές που μπορούν να διεκδικήσουν από το Κέντρικό Κράτος και δη την Κυβέρνηση και να κατακτήσουν τον σεβασμό στην προγραμματική και διαχειριστική και εντέλει πολιτική αυτονομία της Αυτοδιοίκησης. Οι Περιφέρειες πρέπει να αποφασίζουν τις προτεραιότητες και να υλοποιούν την εφαρμογή των περιφερειακών προγραμμάτων χωρίς να εξαρτώνται από τις αποφάσεις των Υπουργείων, στο πλαίσιο τήρησης βέβαια των γενικών, εθνικών και ευρωπαϊκών προγραμματικών κατευθύνσεων για όλες τις δημόσιες πολιτικές.

Για το ίδιο θέμα με ένα εμπεριστατωμένο άρθρο του ο πρώην Νομάρχης Απόστολος Παπατόλιας αναφέρει ότι:  «Οι δε αιρετές Περιφέρειες έχουν εγκλωβιστεί σε τέτοιο βαθμό στη διεκπεραίωση των πολιτικών των Υπουργείων, που δύσκολα πλέον διακρίνονται από την κεντρική κρατική γραφειοκρατία. Οι ίδιοι μάλιστα οι Περιφερειάρχες δείχνουν να απολαμβάνουν τον ρόλο τους ως συμπληρωματικού εξαρτήματος ενός εν τοις πράγμασι διευρυμένου κυβερνητικού σχήματος. Στον βαθμό που εξασφαλίζουν τη μακροημέρευσή τους μέσα από τη διεύρυνση της σφαίρας επιρροής τους, επιλέγουν αναμενόμενα τη διατήρηση του «ομφάλιου λώρου» αντί για αβέβαια συνθήματα όπως η χειραφέτηση ή ο εκδημοκρατισμός της Αυτοδιοίκησης. Έτσι, αντί για τους 13 «μικρούς Πρωθυπουργούς» που οραματίζονταν οι εμπνευστές του Καλλικράτη, στην πράξη έχουν εγκατασταθεί 13 «άτυποι Υπουργοί» της εκάστοτε Κεντρικής Κυβέρνησης, υπερπρόθυμοι να εκπληρώσουν διαχειριστικές λειτουργίες, επιφυλάσσοντας, παράλληλα, στους Δήμους τον ρόλο του «πτωχού συγγενή». Αυτός ο συσχετισμός δεν μπορεί να ανατραπεί παρά με μια γενναία μεταρρύθμιση της Αυτοδιοίκησης, με ισχυρή κοινωνική γείωση. Η επιστροφή του «δημοκρατικού προγραμματισμού» είναι το πρώτο και πιο ουσιαστικό βήμα προς την κατεύθυνση»( http://tetradioaftodioikisis.blogspot.com/2023/08/blog-post_13.html ).

Η αναγέννηση του Δημοκρατικού Προγραμματισμού και η προσαρμογή στην σύγχρονη ψηφιακή πραγματικότητα  δεν μπορεί να γίνει από Περιφερειακές Ηγεσίες που ενστερνίζονται το όραμα του Κυριάκου Μητσοτάκη για τον τόπο, δηλαδή το όραμα του ψευδεπίγραφου «επιτελικού κράτους» που ήδη έχει αποδειχθεί σε περιπτώσεις κρίσεων άκρως αναποτελεσματικό και γιαυτό επικίνδυνο και το οποίο εμείς στην Εύβοια το έχουμε βιώσει στις πλημμύρες του 2020 και στις Πυρκαγιές του 2021. Είναι το όραμα της απόλυτης επικυριαρχίας των οικονομικών συμφερόντων που λυμαίνονται την «πράσινη ενέργεια» μεταβάλλοντάς την σε «κατάρα» αντί να είναι συλλογική κοινωνική υπόθεση. Είναι το όραμα της απροκάλυπτης συμπεριφοράς προς τους αιρετούς των Περιφερειών ως να είναι καρπαζοεισπράκτορες του Μαξίμου, χαρακτηριστική περίπτωση η «σφαγή» Πατούλη αλλά και η απαξίωση της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας με τον παραγκωνισμό της στον σχεδιασμό και την εφαρμογή του προγράμματος της δήθεν ανασυγκρότησης της Βόρεια Εύβοιας.

Η αναγέννηση του Δημοκρατικού Προγραμματισμού αναπόφευκτα πρέπει να συνοδεύεται από την εφαρμογή των αρχών της λογοδοσίας, της διαφάνειας, της άμεσης συμμετοχής φορέων και πολιτών της διαβούλευσης και της διαμεσολάβησης. Αυτές τις αρχές εισήγαγε ο Ν. 3852/2010 στους Δήμους και τις Περιφέρειες αλλά για δεκατρία χρόνια τώρα παραμένουν στα αζήτητα.

Θα αναρωτηθεί κανείς: γιατί πρέπει να ενδιαφέρουν όλα αυτά τους πολίτες; Η απάντηση είναι απλή: Η Περιφέρεια ως θεσμός τοπικής αυτοδιοίκησης είναι θεσμός δημοκρατίας, επιτρέπει στους πολίτες να παρεμβαίνουν όχι μόνο με την πολιτική εντολή προς τους αιρετούς αλλά και με την συμμετοχή τους στον έλεγχο τους έτσι ώστε να διαμορφώνουν άμεσα τις περιφερειακές πολιτικές και εν συνεχεία να διαπιστώνουν τα αποτελέσματα της εφαρμογής. Είναι οι αρμοδιότητες και η αποστολή των Περιφερειών, ως θεσμών δημοκρατικής περιφερειακής ανάπτυξης που έχουν συνταγματική ευθύνη για την διακυβέρνηση κρίσιμων για την ανάπτυξη δημόσιων πολιτικών, όπως η προστασία περιβάλλοντος, η κλιματική αλλαγή, η παραγωγική διαδικασία, ο αγροτοδιατροφικός τομέας, κ.α. που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής των πολιτών, αν όχι στο πεδίο της καθημερινότητας όπου έχουν προτεραιότητα οι Δήμοι, αναμφίβολα στο ενδιάμεσο πεδίο που είναι καθοριστικό για την εκτέλεση των δημοσίων πολιτικών σε τοπικό επίπεδο.

Υπάρχει λοιπόν και άλλη εναλλακτική περιφερειακή πολιτική, διαφορετική από το όραμα του Μητσοτάκη το οποίο υπηρετούν οι Υποψήφιοι Περιφερειάρχες που έχουν το χρίσμα του και είναι πρόθυμοι, κάποιοι από αυτούς καθ΄έξη, να δέχονται τις πολιτικές καρπαζιές του στο σβέρκο τους προτάσσοντας το κομματικό συμφέρον απέναντι το συμφέρον του τόπου και των πολιτών.

Υπάρχει η περιφερειακή πολιτική της Αυτονομίας της Αυτοδιοίκησης, της εταιρικής σχέσης με το κεντρικό κράτος αντί της υποταγής στην εκάστοτε κυβέρνηση. Είναι η Ισχυρή Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση που μπορούν να κατακτήσουν μόνο δημοκρατικές και αποτελεσματικές Περιφερειακές Ηγεσίες που γνωρίζουν και μπορούν να διεκδικήσουν την Περιφερειακή Διακυβέρνηση με την ανάκτηση του Δημοκρατικού Προγραμματισμού, την λογοδοσία, τη διαβούλευση και την ενθάρρυνση της συμμετοχής των πολιτικών και των κοινωνικών φορέων στη διαμόρφωση και την άσκηση των περιφερειακών πολιτικών.