Υπάρχει δημοκρατική στρατηγική ανασυγκρότησης για την Βόρεια Εύβοια;

 

Του Δημήτρη Ι. Κατσούλη

Η Βόρεια Εύβοια, σχεδόν ένα χρόνο μετά την πρωτόγνωρη καταστροφή, παραμένει με ανοικτές τις πληγές της στο κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό πεδίο. Το σχέδιο ανασυγκρότησης εξαντλείται σε ημερίδες και επικοινωνιακές καμπάνιες την ίδια στιγμή που το Κράτος, αυτό το δήθεν επιτελικό αλλά αθεράπευτα συγκεντρωτικό, έκρυψε ευθύνες και υποχρεώσεις πίσω από τους χορηγούς μελετών που και όταν παραδοθούν τελικά δεν θα έχουν εξασφαλιστεί οι πόροι υλοποίησης των έργων και των δράσεων ή κάποιες α CCGπό αυτές θα είναι και αδιάφορες για την δοκιμαζόμενη τοπική κοινωνία.

Το μοντέλο της συγκεντρωτικής και ασυντόνιστης πολιτικής προστασίας έφερε την καταστροφή αλλά και το μοντέλο της ιδιωτικοποίησης των επιτελικών καθηκόντων αποκατάστασης αποδεικνύεται εξίσου αναποτελεσματικό αλλά -και αυτό έχει την μεγάλη αξία- απολύτως απονομιμοποιημένο στο συνταγματικό και θεσμικό πεδίο, δηλαδή στο πεδίο της δημοκρατικής νομιμοποίησης των κρατικών και δημοσίων πολιτικών.

Από το ένα πείραμα στο άλλο η Κυβέρνηση πέρα από την επικοινωνιακή διαχείριση η οποία ενδεχομένως στο εκλογικό χρηματιστήριο να τις εξασφαλίζει κέρδη ένεκα και του ένθερμου εναγκαλισμού με την μιντιοκρατία που αδιατάρακτα διαπλέκεται με την δημόσια εξουσία, δεν έχει να επιδείξει κανένα άλλο απτό αποτέλεσμα για την ανασυγκρότηση της Βόρειας Εύβοιας. Ψήγματα επιδοματικών ή αντιγραφειοκρατικών παρεμβάσεων, καθυστερημένα έργα της συγκεντρωποιημένης πλέον δασικής υπηρεσίας και πολλές υποσχέσεις δεν φθάνουν για να καλύψουν την γύμνια της κυβερνητικής πολιτικής στο πραγματικό -και όχι στο επικοινωνιακό- πεδίο.

Η κραυγή αγωνίας των δύο Δημάρχων, ανεξαρτήτως της διαφοράς έντασης, αποδεικνύει του λόγου μας το αληθές. Η δε Περιφέρεια, την κρίσιμη στιγμή που την έβαλαν προκλητικά στο περιθώριο, όχι μόνο δεν αντέδρασε αλλά δέχθηκε την «κομματική» μοίρα της. Εξακολουθεί και τώρα να παραμένει αδρανής περιμένοντας ίσως να φωτογραφηθεί σε κάποια μελλοντική, εκπρόθεσμη, έναρξη ή παράδοση έργων. Και όμως η τοπική αυτοδιοίκηση έχει εργαλεία συνέργειας και συναπόφασης για κοινό σχεδιασμό και δράση. Αρκεί να τα θέσει με δική της πρωτοβουλία και «ιδιοκτησία» σε κίνηση.

Όταν μιλάμε για σχέδιο ανασυγκρότησης και προηγούμενα για πρόταση ανασυγκρότησης δεν παραγνωρίζουμε την πολιτική ταυτότητα, τις παραμέτρους που η κάθε δημοκρατική πολιτική δύναμη θέτει στο πλαίσιο της δικής της προγραμματικής θεώρησης. Το τελικό αποτέλεσμα είναι προϊόν σύνθεσης που υπόκειται στις αποφάσεις των δημοκρατικά νομιμοποιημένων οργάνων της Πολιτείας σε κεντρικό και αυτοδιοικητικό επίπεδο.

Εν προκειμένω ένα πολιτικό σχέδιο που πρέπει να καταστρωθεί στην κατεύθυνση της βιώσιμης ανθρωποκεντρικής ανάπτυξης με δημοκρατικό συμμετοχικό πρόσημο είναι σκόπιμο να περιλαμβάνει τους ακόλουθους άξονες:

Άρση της απομόνωσης και διασφάλιση της ενδοπεριφερειακής και διαπεριφερειακής προσβασιμότητας στην Βόρεια Εύβοια.

Αυτή συντελείται πρωτίστως με τον Βόρειο Οδικό Άξονα. Το διαχρονικό ανεκπλήρωτο αίτημα των Βορειοευβοιωτών  τώρα γίνεται όσο ποτέ άλλοτε επίκαιρο και επιτακτικό. Όχι μόνο ως ανταποδοτικό έργο, αντίδοτο στην καταστροφή που επεφύλαξε η κρατική αναποτελεσματικότητα αλλά πρωτίστως ως «κλειδί» για την πραγμάτωση όλων των άλλων στόχων της ανασυγκρότησης με όρους βιώσιμης ανάπτυξης. Η πίεση προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να είναι άμεση, συστηματική και με χρονικούς περιορισμούς. Η τελική επιλογή της χάραξης, η ταχύτερη αλλά συνάμα και αρτιότερη ολοκλήρωση των μελετών, η παράλληλα εξασφάλιση των πόρων, την εποχή μάλιστα που η χώρα θα έχει πέραν του ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, για την χρονικά προσδιορισμένη εκτέλεση και ολοκλήρωση αυτού του πολυπόθητου έργου. Οι εποχές των διακηρύξεων και των υποσχέσεων πρέπει να μείνουν καμένες στην στάχτη της Βόρειας Εύβοιας και να μπούμε στην εποχή του σχεδιασμού και της δημιουργίας. Αυτό απαιτεί σχέδιο δράσης, εγρήγορση και κυρίως ενεργή παρουσία της κοινωνίας στην διεκδίκηση και την υλοποίηση. Έργο, διαφάνεια, λογοδοσία, συμμετοχικότητα.

Η θαλάσσια προσβασιμότητα στην Βόρεια Εύβοια, σε ορισμένες περιπτώσεις και μοναδική, είναι κρίσιμο να ενισχυθεί σε ποιότητα και συχνότητα έτσι ώστε η περιοχή να συνδέεται σταθερά και αποδοτικά με την Κεντρική Ελλάδα ανοίγοντας δρόμους για την οικονομική, παραγωγική και τουριστική ανάπτυξή της. Ιδέες και σχέδια διαπεριφερειακής οδικής διασύνδεσης αφορούν το απώτερο μέλλον. Συνακόλουθα βέβαια προτείνεται η σοβαρή αντιμετώπιση των λιμενικών υποδομών οι οποίες δεν βρίσκονται σε καλό επίπεδο ενώ ορισμένες όπως το λιμάνι του Μαντουδίου υστερούν από το να είναι στοιχειώδες λιμάνι που ανοίγει την Βόρεια Εύβοια στις Σποράδες και όχι μόνο.

Παραγωγική ανασυγκρότηση με έμφαση στην αγροτοδιατροφή, στην ενίσχυση του πρωτογενή τομέα με βελτιστοποίηση της παραγωγής με ειδικά προγράμματα προσαρμοσμένα στις ιδιαιτερότητες της Βόρειας Εύβοιας.

Προστασία της αναγέννησης του κατεστραμμένου δασικού κεφαλαίου και παράλληλη διασφάλιση της απασχόλησης του ανθρώπινου δυναμικού της ρητινοκαλλιέργειας τόσο σε έργα δασικής προστασίας του υπό αναγέννηση δάσους όσο και στο εναπομείναν δασικό κεφάλαιο.

Συστηματική στήριξη της τουριστικής ανάπτυξης με πολυετές σχέδιο μέτρων και κινήτρων έτσι ώστε η Βόρεια Εύβοια, παράλληλα με την ανασύσταση του φυσικού πλούτου, να γίνει ένα κέντρο πολύμορφης βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης με έμφαση στον ιαματικό τουρισμό, στην επισκεψιμότητα των Θρησκευτικών προορισμών της, στον τουρισμό εμπειριών. Ενίσχυση της τουριστικής και αγροτουριστικής επιχειρηματικότητας παράλληλα με την προώθηση της κοινωνικής οικονομίας στον τουρισμό.

Το ενεργειακό ζήτημα σε μία υπό παραγωγική και εν γένει οικονομική ανασυγκρότηση περιοχή δεν μπορεί παρά να συνδέεται πρωταρχικά με την πρόταση της ενεργειακής δημοκρατίας. Στις πολιτικές ενίσχυσης και προώθησης της ενεργειακής δημοκρατίας στην Βόρεια Εύβοια είναι αναγκαίο να προταχθεί η συγκρότηση ενεργειακών κοινοτήτων σε κάθε μεγάλο χωριό ή ομάδα χωριών και στις Κωμοπόλεις της περιοχής με πρωτοβουλία της Αυτοδιοίκησης αλλά και στην παραγωγική αλυσίδα με πρωτοβουλία συνεταιρισμών και ομάδων παραγωγών. Αφού πρώτα καταστρωθούν οι δομές  της ενεργειακής δημοκρατίας στην βάση της παραγωγής ενέργειας κυρίως με φωτοβολταϊκά και γεωθερμία, να απαιτηθεί από την Πολιτεία και ενόψει της ανασυγκρότησης η εξασφάλιση οικονομικών κινήτρων και διευκολύνσεων. Η Βόρεια Εύβοια μπορεί και πρέπει να γίνει προνομιακό πεδίο της ενεργειακής δημοκρατίας, βάζοντας παράλληλα απόλυτο φραγμό στην εγκατάσταση των αιολικών πάρκων της  «πράσινης» πλουτοκρατίας.

Κρίσιμο κριτήριο για να την αποκατάσταση των υποδομών δεν είναι απλώς η επαναφορά στην προτεραία κατάσταση αλλά κυρίως η εξαρχής θωράκισή τους με προδιαγραφές ανθεκτικότητας έτσι ώστε να είναι ικανότερες να αντισταθούν σε επόμενες ανθρωπογενείς ή φυσικές καταστροφές. Σε έναν τόπο που και πριν την μεγάλη καταστροφή του 2021 είχε υποστεί και ακόμη έως σήμερα έχει ανοικτές πληγές από πυρκαγιές και πλημμύρες, η έμφαση στην ανθεκτικότητα των υποδομών αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα.

Τέλος, ανασυγκρότηση μίας περιοχής δεν σημαίνει μόνο ανόρθωση των υποδομών και δη των δημοσίων και κατασκευή νέων έργων ή ρύθμιση οικονομικών κινήτρων. Σημαίνει πρωτίστως ανασύνταξη του κοινωνικού ιστού, αναδιοργάνωση της κοινωνικής και οικονομικής βάσης και ενδυνάμωση της κοινωνικής ανθεκτικότητας. Κοινωνικές υποδομές, υγεία, παιδεία, πρόνοια, αλληλεγγύη. Κλειδί για την κοινωνική ανθεκτικότητα είναι η ενίσχυση της συμμετοχικότητας με δομές κοινωνικής οικονομίας και θεσμικής πολιτικής συμμετοχής. Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση όλων των μέτρων χρειάζονται την ενημέρωση, την ενεργή συμμετοχή των πολιτών και την λογοδοσία σε αυτούς. Συνεπώς χρειάζεται μία διαφορετική αντίληψη διακυβέρνησης σε όλα τα επίπεδα λήψης των αποφάσεων και σε όλα τα πεδία δράσης, το οικονομικό, το κοινωνικό, το περιβαλλοντικό.

Αυτή η αντίληψη συμμετοχικότητας κάνει και την διαφορά. Πολλά από τα παραπάνω τεχνοκρατικά μπορούν να ειπωθούν από όλους. Η υλοποίηση όμως με αντίληψη συμμετοχικότητας και απόρριψης των πελατειακών μοντέλων διακυβέρνησης συνθέτει μία ισχυρή στρατηγική δημοκρατικής ανασυγκρότησης της Βόρειας Εύβοιας η οποία ασφαλώς απαιτεί περαιτέρω ανάλυση και επεξεργασία. Αξίζει πάντως να επιχειρηθεί.